Gelir Dağılımı İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Hayat Şartları Araştırması 2022 yılı sonuçlarına ait gelir bilgileri, bir evvelki takvim yılı olan 2021 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında; hanehalkı gelirleri, hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran; en yüksek muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20’lik kümenin toplam gelirden aldığı hisse bir evvelki yıla nazaran 1,3 puan artarak %48,0’a çıkarken, en düşük gelire sahip %20’lik kümenin aldığı hisse 0,1 puan azalarak %6,0 oldu.
Gini katsayısı 0,415 olarak varsayım edildi
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, teğe yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı söz etmektedir. Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans devrinde ödenen vergiler ve başka hane yahut bireylere yapılan sistemli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılmaktadır.
Daha evvelki yıllarda muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı; yapılan toplumsal transferlerin gelir dağılımı üzerindeki tesirini görmek gayesiyle tüm toplumsal yardımlar hariç ve emekli ve dul-yetim maaşı dahil öteki tüm toplumsal transferler hariç tutularak iki farklı sistemle de ayrıyeten hesaplandı.
En son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran Gini katsayısı bir evvelki yıla nazaran 0,014 puan artış ile 0,415 olarak kestirim edildi. Tüm toplumsal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,487, emekli ve dul yetim maaşı dahil öbür tüm toplumsal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,423 olarak kestirim edildi.
Toplumun en yüksek gelir elde eden %20’sinin elde ettiği hissenin en düşük gelir elde eden %20’sinin elde ettiği hisseye oranı biçiminde hesaplanan P80/P20 oranı 7,6’dan 7,9’a, gelirden en fazla hisse alan %10’unun elde ettiği gelirin en az hisse alan %10’unun elde ettiği gelire oranı formunda hesaplanan P90/P10 oranı ise 13,7’den 14,2’ye yükseldi.
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri 98 bin 416 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri %28,3 artarak 2022 yılı anket sonuçlarına nazaran 98 bin 416 TL oldu.
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 48 bin 642 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir evvelki yıla nazaran %30,1 artarak 37 bin 400 TL’den 48 bin 642 TL’ye yükseldi.
En yüksek yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri tek kişilik hanelerde oldu
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla nazaran 13 bin 257 TL artarak 62 bin 554 TL ile tek kişilik hanehalklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla bireyden oluşan hanehalklarının yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 60 bin 696 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu paha 49 bin 902 oldu. En düşük yıllık ortalama muadil kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 36 bin 210 TL ile en az bir çekirdek aile ve öteki bireylerden oluşan hanehalkları oldu.
Toplam gelirden en yüksek hissesi %46,2 ile maaş ve fiyat geliri aldı
Toplam gelir içerisinde en yüksek hissesi, %46,2 ile bir evvelki yıla nazaran 0,9 puan azalan maaş ve fiyat geliri aldı. İkinci sırayı %21,0 ile evvelki yıla nazaran 3,5 puan artan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı %20,2 ile evvelki yıla nazaran 3,7 puanlık azalış gösteren toplumsal transfer geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki hissesi %19,8 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının toplumsal transferler içindeki hissesi ise %89,8 olarak gerçekleşti.
En yüksek yıllık ortalama temel iş geliri 87 bin 451 TL ile yükseköğretim mezunlarının oldu
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 87 bin 451 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 62 bin 835 TL, lise altı eğitimlilerde 46 bin 916 TL, bir okul bitirmeyenlerde 34 bin 755 TL ve okur-yazar olmayan fertlerde 25 bin 406 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla nazaran yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %34,1 ile bir okul bitirmeyen, en düşük artış ise %28,1 ile okur-yazar olmayan fertlerde oldu.
Yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %41,3 ile tarım kesiminde oldu
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 66 bin 072 TL ile hizmet kesiminde, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 46 bin 106 TL ile tarım bölümünde olduğu görüldü. Bir evvelki yıla nazaran; yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %41,3 ile tarım dalında gözlenirken, bunu %35,5 ile inşaat dalı izledi. Başka taraftan sanayi bölümünde %32,1, hizmet dalında ise %29,1 artış gözlendi.
En yüksek yıllık ortalama temel iş geliri 220 bin 482 TL ile patronların oldu
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla patronlarda 220 bin 482 TL, kendi hesabına çalışanlarda 58 bin 697 TL, fiyatlı maaşlılarda 56 bin 899 TL ve yevmiyelilerde 25 bin 632 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla nazaran en yüksek artış %61,8 ile patronlarda, en düşük artış ise %21,5 ile fiyatlı maaşlılarda oldu.
En düşük gelir TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti
Son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran, Türkiye’de yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2022 yılında 48 bin 642 TL iken, İBBS 2. Seviye bölgeleri prestijiyle en yüksek olduğu bölge 69 bin 904 TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 59 bin 798 TL ile TR51 (Ankara) bölgesi ve 59 bin 272 TL ile TR31 (İzmir) bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 23 bin 063 TL ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
Gelir eşitsizliği en az TRB1 ve TR81 bölgelerinde oldu
Son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran P80/P20 oranı Türkiye’de 7,9 iken, bu pahanın en düşük olduğu İBBS 2. Seviye bölgeleri 4,5 ile TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) ve TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) olurken bu bölgeleri 4,9 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi izledi.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Seviye bölgeleri ise 8,1 ile TR10 (İstanbul), 7,9 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) ve 7,4 ile TR52 (Konya, Karaman) oldu.
Bir evvelki yıla nazaran son %10’luk kümede olanların %70,5’i birebir gelir kümesinde kaldı
Gelir ve Ömür Şartları Araştırmasının panel bir çalışma olması nedeni ile birinci sefer bu yıl yıllar prestijiyle geçiş istatistikleri üretildi.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine nazaran sıralı %10’luk gelir kümeleri prestijiyle fertlerin bir evvelki yıla nazaran yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir evvelki yılda birinci %10’luk kümede olan fertlerin 2022 yılında %55,4’ünün, son %10’luk kümede olan fertlerin ise %70,5’inin gelir kümesi değişmedi. Ayrıyeten 2021 yılında birinci %10’luk kümede olan fertlerin %23,7’sinin 2022 yılında gelir kümesi birden fazla yükseldi. Son %10’luk kümede olan fertlerin ise %8,3’ünün gelir kümesi birden fazla düştü.
Bir evvelki yılda işsiz olan fertlerin %45,4’ü 2022 yılında çalışmaya başladı
Gelir ve Ömür Şartları Araştırması panel bilgiden elde edilen sonuçlara nazaran 2021 yılında işsiz olan fertlerin %45,4’ü 2022 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2021 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin 2022 yılında %90,5’i çalışma hayatına devam etti. Bir evvelki yıl işgücüne dahil olmayan fertlerin ise %11,4’ü işgücüne katıldı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı