Halk ortasında havale ya da sara krizi olarak da bilinen epilepsi, rastgele bir tetikleyici neden olmadan hastanın nöbet geçirmesi ve bu nöbetlerin tekrarlayıcı olması formunda gelişen kronik bir hastalık. Doğum sırasında yahut sonrasında rastgele bir nedenle beyin hasarı oluşan şahıslarda gelişen epilepsi, çocuklarda erişkinlere göre daha sık görülüyor. Bunun nedeni ise çocukluk devrinde şimdi gelişme evresinde olan genç beynin epilepsi eşiğinin daha düşük olması ve doğumsal – genetik epilepsi sendromlarının daha çok bu yaşlarda görülmesi. Epilepsi, tedavide gecikildiğinde zihinsel ve bedensel geriliğe neden olabilen, böylelikle çocuğun okul ve toplumsal yaşantısını olumsuz etkileyebilen bir hastalık. Dahası ilerleyen vakitte kalıcı hasarlar da bırakabiliyor. Toplumda epilepsinin tedavi edilemediğine yönelik yaygın bir kanı olsa da, aslında nöbetler denetim altına alınabiliyor ve çocuklar okul ile günlük hayatlarına problemsiz devam edebiliyor.
Acıbadem Altunizade Hastanesi Çocuk Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Bahattin Tanrıkulu, epilepsi tedavisinden başarılı sonuç alınmasında erken teşhis ve hakikat tedavinin son derece değerli bir rol oynadığını belirterek, “Tedavide birinci basamağı ağız yolu ile alınan ilaçlar oluşturuyor. İlaç tedavisi sayesinde çocukların yüzde 70’inde nöbetler denetim altına alınabiliyor. Tedaviden cevap alınamayan ve ‘ilaca dirençli epilepsi’ olarak isimlendirilen çeşitlerinde ise uygun hastalarda cerrahi prosedürden epey başarılı sonuçlar elde edilebiliyor. Lakin tedaviden aktif sonuç alınabilmesi için birinci nöbetten sonra kesinlikle çocuk nöroloji uzmanına ve gerekli durumlarda çocuk beyin ve hudut cerrahisi uzmanına başvurmak gerekiyor ” diyor.
Çok farklı sebepleri var
Epilepsi beynin bir bölgesinde yer alan hücrelerin ani ve denetimsiz olarak elektrik sinyali yollaması sonucu gelişiyor. Nöronların yapısal proteinlerindeki değişiklikler ya da nöronların dizilimlerindeki yanlışlıklar nedeniyle oluşan olağandışı elektriksel aktivitenin çok süratli bir biçimde yayılması sonucu fazla sayıda nöron aktive oluyor. Bunun klinik yansıması da ekseriyetle şuur kaybı, nöbet sırasında idrar yahut gaita kaçırma, kol ve bacaklarda atmalar ile ağızdan köpük gelmesi biçiminde görülüyor. Epilepsi hastası çocukların birçoklarında altta yatan neden bilinmiyor. Genetik etkenler, birtakım tümörler, doğumsal sendromlar (tuberoskleroz gibi), enfeksiyonlar, inflamasyonlar (Rasmussen ensefaliti gibi) hamartomlar ile mezial temporal skleroz üzere pek çok faktörün epilepsiye yol açtığı biliniyor.
Sinsi belirtilere dikkat!
Çocuklarda görülen epilepsinin belirtileri ile sıklığı hastalığın çeşidine ve şiddetine nazaran değişiyor. Epilepsi ekseriyetle hastanın yüzünde, kollarında ve bacaklarında atma şeklinde tekrarlayıcı hareketler, ağızdan salya akması, idrar ve gaita kaçırma üzere tipik belirtilerle gelişiyor. Bilhassa 5 yaş altı çocuklarda beyinde altta yatan yapısal bir bozukluk olmamasına karşın yüksek ateş nöbetleri tetikleyebiliyor. Çocuk Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Bahattin Tanrıkulu, epilepsinin gözden kaçabilen sinyallerinin de oluşabileceğine dikkat çekerek, şöyle devam ediyor: “Epilepsi nöbetleri çocuklarda başın öne düşmesi, etrafa boş gözlerle bakma, gözlerin bir tarafa dönük biçimde kalması, aslında olmayan makus kokular hissetme ile değişik renkler ve ışıklar görme üzere etraftaki beşerler tarafından olağandışı olduğunun anlaşılması güç sinsi belirtilerle de kendini gösterebiliyor. Bu nedenle oyun çağı çocuğunda oyuncaklarla oynarken ani duraksama, akabinde hiçbir şey olmamış üzere kaldığı yerden oyuna devam etme, gün içerisinde olağan karşılanabilen lakin tekrarlayan idrar kaçırmalar, orta ara donuk ve sözsüz bakmalar epilepsi habercisi olabiliyor.” diyor.
Nöbetler ilaç tedavisiyle denetim edilebiliyor
Erken teşhis çabucak her hastalıkta olduğu üzere epilepside de büyük ehemmiyet taşıyor. Çünkü tedavi edilmeyen epilepsi nöbetleri ilerleyen vakitte büyük nöbetlere dönüşebiliyor. Bunun sonucunda ağır zihinsel ve bedensel gerilikler oluşabiliyor. Bir kere nöbet geçiren çocuklarda çabucak tedavi başlanmıyor, öncelikle elektroensefalografi (EEG) tetkiki yapılıyor. Şayet EEG de anormallik yoksa birçoklarında nöbet tekrarlamıyor. EEG de bozukluk olan ve nöbeti tekrarlayan çocuklarda ise birinci tedavi seçeneğini ağız yoluyla alınan ilaçlar oluşturuyor. İlaç tedavisiyle nöbetleri büsbütün durdurmak, bu mümkün değilse sıklığı ile şiddetini azaltmak hedefleniyor. Çocuk Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Bahattin Tanrıkulu, ilaçların çocukların yaklaşık yüzde 70’inde muvaffakiyet sağladığını belirterek, “Epilepsi hastası çocuklarda nöbetler tek bir ilaç ile çoklukla denetim altına alınabiliyor, bazen ise birden fazla ilaca gereksinim duyulabiliyor. Nöbetler en az 2 yıl görülmezse ve EEG de anormallik saptanmazsa ilaç tedavisi yavaş yavaş azaltılıp sonlandırılabiliyor. İlaçlara dirençli olgularda ise özel bir beslenme tipi olan ketojenik diyete başvuruluyor. Hiçbir usul yarar sağlamazsa hastalar epilepsi cerrahisine uygunluğu açısından bedellendiriliyor.” bilgisini veriyor.
Cerrahi tedavide yüksek muvaffakiyet sağlanabiliyor
İlaçlara ve ketojenik diyete cevap vermeyen çocuklarda ise epilepsi cerrahisi gündeme geliyor. Çocuğun cerrahi metottan yarar görüp göremeyeceğini kıymetlendirmek için epilepsi cerrahisi evalüasyonu, bir öteki deyişle yüksek rezolüsyonlu 3 tesla MR, en az 48 saat görüntü EEG ve gerekirse PET ile SPECT metabolik tetkiklerinden oluşan detaylı inceleme yapılıyor. Doç. Dr. Bahattin Tanrıkulu, cerrahi prosedürlerin rezeksiyon, diskoneksiyon ve işlevsel cerrahiler olmak üzere kabaca 3 kümeye ayrıldığını belirterek, formülleri şöyle özetliyor: “Tümör ve kortikal displazi üzere lezyon varlığında, bunların tümüyle çıkarılmasını hedefleyen rezeksiyon cerrahileri yapılabiliyor. Diskoneksiyon cerrahilerinde ise epileptik odağın olağan beyin dokusuyla ilişkilerinin kesilmesi hedefleniyor. Her iki cerrahi formülde ortalama yüzde 70 oranında muvaffakiyet sağlanıyor. Bu iki prosedürün tesirli olamayacağı düşünülen tablolarda da işlevsel cerrahi yol olan ve nöbetleri büsbütün yahut kısmen durdurmayı amaçlayan epilepsi pili (vagal hudut stimülatörü) takılabiliyor. Bu metodun de muvaffakiyet bahtı yüzde 40 civarında oluyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı